Son günlerin en önemli ve en çok konuşulan hatta önümüzdeki yıllara da damga vuracak olaylarından KAAN savaş uçağımızın ilk uçuşu ve özellikleri ile F-35 arasındaki bazı önemli noktaları sizlerle paylaşmak istedim. Özellikle KAAN ın motoru, görünmezlik için çok önemli olan motorunun ve bu motorun yapısallar üzerindeki etkisi ve termal görüntüsü konusunda sizlerle ilginç bilgiler paylaşacağım
KAAN savaş uçağı TUSAS tarafından yapılıyor. Dışarıdan bakıldığında bir kaporta, kanopi,motor, iniş takımlarını görüyorsunuz. Ancak bunun çok çok ötesi bir teknoloji var görünmeyen kısımlarda. Tecrübe var aslında. Biz uçak yapmadık ki bu ilk diyenler vardır. 1923-38 arasındaki ruh var. Yetmez mi? Ya da TUSAS ın 1988-2000 arasında ürettiği F-16 lar ve motorlar var. Sonra F-35 in bir çok parçası var. Yolcu uçaklarına ürettiği parçalar var. Motor konusu var. IHA lara , helikopterlere ve savaş uçaklarına göre yaptığı motor çalışmaları var. Uçak olarak da Hürkuş ve Hürjet var. HÜRJET bir nevi KAAN için test oldu. Onun da ilk uçuşunun ne kadar düzgün olduğunu hatırlayalım. Ayrıca TUSAS ın HÜRJET in hikayesini anlatan bir video da bu uçağı nasıl yaptıklarını nasıl kendi teknolojik test ortamlarını kurup test ettiklerini ve nasıl bir mühendislik olduğunu net gördük.
Yani TUSAS da tecrübe vardı aslında. Çok iyi mühendisleri de var. Ayrıca uçağın diğer sistemleri içinde yani alt sistemleri üreten ve destek veren bir çok firma da var. ASELSAN bunlardan en önemlisi. Bu alt yüklenicilerin tamamı bu resimde var.
Size KAAN ın dış görüntüsünde gördüğünüz kısımlarla ilgili kimlerin rol aldığını paylaşayım
İniş takımları TAAC, Jeneratör güç birimi VOLT, Kanopi VOLO (Görünmezlik için kaplaması ve şekli daha iyi yapılacak), kokpit gösterge paneli STG ve motor da F110-GE-129: 29.000 lbf (130 kN) General Electric in F-16 larında kullandığı motoru..
Görünmeyen kısımda görev bilgisayarını TUBITAK BILGEM yaptı.
Uçağın hayalet bir bir savaş uçağında olması gereken tüm savaş sistemlerini de ASELSAN yapacak.
Elektronik Savaş – EW yazılım ve sistemleri, EOTS-Elektro Optik takip sistemi, IRST-Kızıl Ötesi Takip Sistemi, F-35 de ki DAS benzeri durumsal farkındalık sensörler, Reflektörler (Olması gerekecek), Bana göre Kokpit gösterge Panelini de ASELSAN farklı yapacak (STG şu anda yapıyor)
Hava Hava füzelerini TUBITAK SAGE yapacak. (Ramjet li Gökhan, Gökdoğan ve Bozdoğan)
Tabii kaporta dediğimiz kısmın termal açıdan düşük olması için de mutlaka ona göre yapılası gerektiğini de söylemiş olalım. Nedenini birazdan anlatacağım. Ayrıca boyası da çok özel radar sinyallerini soğurucu yani yansıtmayan özellikte olması da gerekiyor.
Bu genel girişten sonra esas konumuz görünmezlik ve termal konusuna gelelim.
F-35 in sistemlerine kabaca baktığımızda uçağın şekli, boyası, sensörleri, reflektörleri, motorunun termal görünüm derecesi gibi düşünmemiz gereken kısımlar var. Uçağın şekil ve boyası zaten bunu büyük oranda sağlıyor. KANOPİ kaplaması ve şekli daha da iyileştirilecek görünmezlik açısından. Bunun için TUBITAK ın çalışmaları var. Reflektörler 2 adet gövde üzerinde var ve savaş zamanı dışında GÖRÜNMESİ için hep açık.yani gelen radar sinyallerini aynen geri yansıtıyor ki görünsün. Yoksa radar da görünmüyor diyelim. EOTS ve IRST sensörleri burun tarafında ve sadece ön tarafı görüp hedef takibini yapıyor tabii pasif olarak. PAsif olması avantaj çünkü düşman uçak farkedemiyor. Halbuki radar kullanırsanız anlıyor..DAS sistemi ise bunlara ek olarak 6 adet sensörden oluşuyor ve 360 yatay ve 360 da düşey olarak tam 720 derece uçağın pilotuna farkındalık veriyor herşeyi görüyor. 1300 km den bir füzeyi görebiliyor. Resmi aşağıda var.
DAS detayını anlatalım:
DAS, her yönde eş zamanlı olarak üç temel fonksiyon kategorisi sağlar:
Füze tespiti ve takibi (fırlatma noktası tespiti ve karşı önlem işaretleme dahil)
Uçak tespiti ve takibi ( durumsal farkındalık , IRST ve havadan havaya füze işaretleme)
Kokpit görüntüleri ve pilot gece görüşü görüntüleri ( kask monteli ekranda görüntülenen görüntüler )
F-35 ayrıca aşağıdaki olağanüstü görevleri de kolaylıkla yapar:
– Tespit ettiği bir hedefi bir başka uçağın veya bir başka geminin ekranına aktarabilir.
– Dost kuvvetlerden atılan bir Balistik Füzenin kontrolünü havadayken devralabilir ve füzeyi yönlendirebilir.
– Dost kuvvetlerden atılan bir Seyir Füzesinin kontrolünü havada devralabilir ve aynı şekilde bu füzeyi yönlendirebilir.
– Yazılımsal olarak aynı ağa bağlı olduğu bir Hava Savunma Sisteminin radar menzilini kendi radarına kullanarak artırabilir.
– Radarı çok gelişmiş olduğu için kendi tespit ettiği hedeflere başka bir uçaktan, gemiden veya herhangi bir başka unsurdan atış gerçekleştirebilir.
– Bu özellikleri ile bir Balistik Füzenin, bir Seyir füzesinin veya Gemisavar bir füzenin hedefini kendi tayin edip, hedefe kendi kilitlenip, bu kilidi o an ki diğer unsurlara veya doğrudan mühimmatlara aktarabilir.
Ayrıca kanatlarda da 2 adet reflektör vardır. Luneberg lensleridir bunlar. Amacı gelen radar dalgalarını aynen geri gönderip uçağı GÖSTERMEKTİR. Savaş zamanında kapatırlar. O zaman göremez radarlar. Çoğu Rus savaş uçağının bakın F-35 in yanına kadar geldik demeleri ve izin verilmesi bu sebepledir. Reflektörler açıktır ve görünür yapar F-35 i kasti olarak görünür yapar.
Termale gelelim.
Termal iz için KAAN ın motoru F-110 ile F-35 in motoru F135 i karşılaştıralım. Çok ilginç olacak..
KAAN ın motoru F110 aslında F16 motoru ve dünyanın en soğuk motorlarından biri. Normalde savaş uçaklarının motorları ortalama 1650 derece türbin içi ısı da çalışıyor. F110 motorunda bu 1510 derece.
Peki F-35 in motoru ? inanmayacaksınız ama tam 1982 derece de çalışıyor yani çok sıcak ve termal açıdan bu bir sorun !.
Motorun ayrıca önden hava alıkları da önemli ve düz olursa önden de termal görüntü veriyor ki göreceğiz ilginç resimlerle..
O zaman F-35 in motorunun olduğu gövde içi ile gövde arasında bu sıcaklığın dışarıdan tespit edilememesi için yani termal sensörlerde görünmemesi için özel işlemler yapılması gerektiğini düşünmemiz gerekir.
F-16 nın çalıoşır vaziyette pistte ki termal videosu ile F-35 in aynı durumdaki video sunu sizlerle paylaşıyorum.
Görüntü de F16 nın gövde ve üstü ile motor kısmında termal görünümü görebiliyoruz. Yani ısı oldukça kaportadan dışarı görünüm veriyor. Çok kolay tespit edilmesi..
F35 de ise motorun nozzle kısmı ve alt tarafı ile ilginç şekilde burun tarafında bu termal görüntüyü alıyoruz. Ancak F16 da ki gibi gövde ve gövde üstünde göremiyoruz. Demek ki bu ısıyı bir şekilde termal izini yani yok etmişler ! Ama motor kısmının altı ve nozzle öyle değil. O zaman bu termal sensör ile görünür değil mi? Ama şöyle: F-35 pistte ve ne nozzle için yapılmış sistem ne de havadayken alıklardan aldığı hava yok yani az ve aynı zamanda yerdeyken çalışan uçağın gövdesindeki elektronik sistemlerin ısısı henüz yüksek (Bildiğim kadarıyla pistteyken zaman zaman alttan bunu önlemek için kapalı olan mühimmat kısmı açılabiliyormuş).. O yüzden termal de bunu görüyoruz. Aynı şekilde burundaki radarın da ısısı yüksek pist üzerinde aslında radar çalışmıyor ! çünkü pistte .. sebep elektronik devreler ve soğutması da henüz devrede değil diye düşünüyorum.
Video sunu da paylaşıyorum. Üstünde tıklayın çalışsın .
Yukarıda Rus Savaş uçağı – SU-30-35 i görüyorsunuz
Durum karşıdan termal cihazla baktığınızda aynen bu uçaklarda böyle yani GÖRÜNÜYORLAR. Radarımızı hiç açmadan yani karşıdaki bizi hiç farketmeden biz IRST ve EOTS sensörlerle onları gayet iyi görüyoruz !.
KAAN da ve F35 de böyle olmaz hiç görüntü vermezler termal olarak. Sebebi S şeklindeki öndeki hava alıklarıdır.
KAAN 5. NESİL Mİ? sorusuna ise şöyle cevap verelim:
KAAN dan 7-8 tane daha prototip yapılacak. Bu uçaklar adı üzerinde prototip. Her şeyi deneyecekler üzerlerinde. Son üründe çok farklı bir uçak görmemiz olası. KANOPI, Hava Alıkları, Yapısalların termal soğurması,elektroniklerin ısısını soğuracak sistemler, nozzle ın termal soğurması ve tabii KORE nin uçağından farklı olarak olmazsa olmazıalttaki muhimmat kısmının kapalı olması vs vs. Prototipe baktığımızda evet bu uçak 5. nesil olarak tamamen projelendiriliyor.Değil diyemezsiniz. Motor şöyle burası böyle de diyemezsiniz. Sonuçta tüm proje stealth olarak yapılıyor mu? Evet . O zaman prototipler üzerinde alt yüklenicilerin işlerini isterleri tam karşıladıkları ana odaklanmamız lazım.
Motoru çıkarır F135 e benzer TAI veya TRMotor un yapacağı motoru takarsınız
Kanopi ve alıkları optimize edersiniz olur biter. KORE uçağı mesela projelendirmesi 4.5 nesildir. İlk versionu ürettikten sonra bunu 5. nesile uyarlayacaklar.
Bazıları ama bu 5.nesil değil ki diye söyleyebilir. ARGE, Proje Geliştirme Süreçleri, iyileştirmeler, ve Prototipler üzerinde yoğun testler, testler, testler ve sonuçta isterleri karşılama ve seri üretim. Bunları bilmeden hop diye 5. nesil uçak ÇIKMAZ: F-35 in geçtiği yolları bilmek gerekir. Rusların Su-57 si de stealth kabul ediliyor ancak motoru henüz değil. Buna rağmen stealth. Çünkü öyle projelendirildi ve yapıldı. Motor yakında değişiyor. AMA STEALTH !.
Bu da STEALTH.
Teşekkürler.
