Bilgi Teknolojilerini bir kenara bırakıp biraz da ekonomi alanına girelim ne dersiniz?
Yukarıda paylaştığım A4 kağıdı resmine dikkat edin. Burada anlatacaklarımın bir özetidir aslında ve 10 Eylül 2018 günü yazılmıştır. Kimseye bir yatırım tavsiyesi olarak verilmemiş toplam 3 kişi görmüştür. Zaten bir tahminin tutması değil durumun ne olduğu ve alınabilecek ve yapılacaklarla sonuçların ne olabileceğini hedeflemektedir.
Bu yazı içinde anlatılanlar bir yatırım tavsiyesi değil bildiklerimin paylaşılmasıdır.
Faiz artışı, döviz ve altın kurları, enflasyon ve ekonomimizin geleceği konularını başka bir yaklaşımdan anlatayım istedim.
4 yıl boyunca evde değişik yazılım teknolojileri ile ilgili bir çok proje ürettim. Bu zamanların çoğunda TV açık oluyordu. Kritik zamanlarda özellikle BloombergHT yi ve daha kritik anlarda CNN International ı izliyorum. Önümde Reuters vb terminaller yok öyle profesyonel değilim.
4 yıl boyunca şunları gördüm. (Dolar 2014 Eylül de 2.20 lerde idi.) Trader lar tamamen farklı ekonomistler tamamen farklı bakıyorlar olaya. Bu da doğal. Trader ların ve portföy yöneticilerinin inanılmaz yanıldıklarını gördüm. İnanın. Çünkü sadece ellerindeki veriden bakıyorlar doğal olarak. Ve sadece paradan para kazanma derdindeler yüzde yüz. Türkiye ve ekonomimiz onlar için bu açıdan önemli değil. Öyleymiş gibi görünüyorlar ama değiller. Kısa dönemli karar vericiler onlar bana göre. Ekonomistler ise daha uzun dönemli bakıp sonrasını daha iyi görüyorlar. Ama onlar para kazanma konusunda trader lar gibi tavsiyeler doğal olarak vermiyorlar. (Hisse senedini katmıyorum bu konuların içine).
Bir portföy yöneticisi geçen ağustos da dolar 5.20 ye gelmişken şöyle demişti TV de: Ben daha ileri gideceğini sanmıyorum buradan yüzde 5 daha yukarı yani 5.45 e potansiyeli var ama ben şu an faiz iyi görünüyor ve paramı bozup oraya yatıracağım bir süre.. ertesi gün dolar aldı başını gitti.! 1 hafta 10 gün sonra TV ye yine çıktı biraz kızarmıştı ki sanıyorum eğer bozdu ise bayağı zarar etmişti.. Neyi hesaplayamamıştı diye sorarsanız trader böyledir derim. Daha neler neler.. Bunun dışında geçmişte trader olan ve şu an TV de bu tür haberleri sunan kişinin son alınan faiz kararını web sitesi yazısında olumlu bulması aslında sadece kur açısından olaya baktığını ve ekonomi için nasıl bir etki yaratacağını görmek istememe alışkanlığının devam ettiğini gösterir bir ibret belgesidir adeta.
Dolar ve Altın ı karşılaştırırsak örneğin 2008 den bu yana bir birim altın bir birim dolar aldınız ve sakladınız. Bugün en fazla sizce hangisi kazandırdı? Kesinlikle Altın ! gidip bakın. Ama doların iniş çıkışlarında doğru şeyleri yaptıysanız altın ı fersah fersah geçersiniz. Bunun yolu trader kadar bilginiz olmalı ama onun gibi düşünmemeli ekonomist kadar ileriyi görebilmeli bunun yanında siyasi gelişmeleri ve karar vericilerin fıtratını (bakın bu en önemlisi) da dünya ekonomisini de iyi izlemelisiniz. Döviz üzerinden kazanç sağlayacağım diye iniş ve çıkışlarda satıp almaya çalışmayın bu bilgileriniz yoksa. Zarar edersiniz. Altının bizim ülkemiz için bir avantaj-dezavantajı da şudur. Dolar artışı dünya piyasası kaynaklı ise altın azalıyor genelde ama bizde altın bu şartta da artar çünkü ons fiyatı dolara bağlı !. Buna göre düşünün altın olayını. Altının düşmesinin tek şartı dünya da doların düşmesi biz de de düşmesi ve altının da dünya da düşmesidir. Bunların hepsi kolay kolay gerçekleşmediğinden altın faydalıdır.
Kurları TV den izliyorsanız ve bir haberle inmeye başladığında panik olursanız yandınız. Yukarıdaki bilgileri olanlar (trader olmayanlar) ne olup bittiğini hemen anlayabilirler panik yapmazlar. Doları aldınız ekranda hafif oynaklık oldu ve 3-5 kuruş indi hatta yüksek volatilite de bu 10 kuruşa bile çıkıyor. Sakın satmayın olağanüstü bir şey yoksa çünkü trader lar kek avlıyorlar bu durumlarda. Bilesiniz. 4 yıl bunu net gördüm. Ben bu durumlarda çok eğlenir oldum rakamlara bakınca..
Bilmiyorsanız dövizle oynamayın sakın. Döviz bir yatırım aracı değildir bilesiniz.!
Sonuçta Trader bu açıdan ülkeyi çok az düşünür Ekonomist daha fazla. Bunu sadece para olarak düşünün lütfen. Bu arada yandaşlık ülkeyi sevmek demek değil ki böyle öncesi objektif sonrası yandaş olan trader lar var bunlara dikkat edin. Bu yaklaşımı bir yerde saklayın ki konuşmaları o mantıkla izlersiniz. Bu benim gördüğüm. Ama siz hepsinin bilgisini dinleyip net anlamalı ve bunlara ülkede olan biten, siyaset, önümüzdeki engeller, açıklanacak yurt içi ve dışı veriler ve bunların hangi günlerde olacağı, dış ülkelerdeki faiz artışları, cari açık vs vs yi de katınız lütfen.
13 Eylül 2018 sonrası uzun bir süre faiz artışı olmayacağını size söyleyebilirim. Bunun ne anlama geldiğini anlayan anlar. Danışıklı iyi polis kötü polis rolü üst kademelerde gayet iyi oynandı. 3 Eylül MB açıklaması çok stratejikti ve sadece doların oynaklığının durması için yapılmış tamamen zaman kazandırıcı hamle idi. Trilyon dolarlık dünya fonlarının yöneticileri ki bunlar sonuçta trader neyi görmek istediklerini bakan a ilettiler. Buradaki yatırımcı dediğiniz yani sonuçta fabrika kuracak değiller paradan para kazananlar bunlar. MB bağımsızlığı (sermaye kontrolü olmayacağı vb için zaten garanti verildi).. Hiç ülkenin ekonomisinden bahsetmediler onlar için para kazanmak önemliydi. Bu yerine getirilecek mi getirilmeyecek mi? Bunu yani faiz artışı konusunu kimse bu defa tam tahmin edemedi. Ama yukarılarda çözüm bulundu. Bir defalık bunu gösterelim birimiz iyi polis diğerimiz kötü polisi oynayalım sonuçta yine biz kazanalim derdi vardi. Ekonomistleri dinlerseniz ki onlar tavsiye vermiyor bilgilerinden bahsediyorum o zaman dövizde kalmanız en mantıklısı idi. Trader lar 5.80 hatta bunun altına bile geleceğinden bahsediyorlardı. Sonuçta başka açıdan bunların spekülatör olduklarını düşünürseniz sizi başka yöne dahi yönlendiebilir kendileri başka yöne gidebilirler. Yanılacakları yüzde yüz idi. Efendim iyi bir OVP (Orta Vadeli Program) ile desteklenirse 20 Eylül de vs vs. La Fontaigne den masallar.
Devlet bu OVP de tasarruf için makam arabalarının kiralık olanlarını verdik geri deseler bile alınan bir uçak parası dahi yapmıyor hadi tüm araçları satalım deseler 3-5 milyar dolar yapar ki OVP bir göz boyama ve halka karşı psikoloji dir başka bir şey değil.. Daha öncekilerin hangisi tutmuş ya da yerine getirilmiş bakın isterim. Uçak alan makam arabasını satar mı hiç. Esas yapmaları gereken zor geliyor ve yapmayacaklar.
Ekonomist görüyor ne olacağını.. Biz de halkız ve biraz bilgimizle biz de görüyoruz ama birileri ısrarla görmüyor görmek istemiyor. Yanlış ve borca dayalı bir büyüme, 2004 lerden sonraki dolar bolluğundan yararlanamama, yanlış yatırımlar, yanlış siyaset, eğitim sisteminin çökertilmesi, adalet sisteminin güveninin yerlerde sürünmesi, ithalata dayalı büyüme ve ihracat vs vs.
Daha bir çok buraya yazamayacağım sebepten 10 Eylül günü aldım A4 kağıdını ne olursa ne olur u yazdım. Sonunda da şuna karar verdim. Elinde dövizin varsa satma kardeşim. Yoksa faiz artışı ne olursa olsun 6.10 seviyelerine iner ki en fazla faiz artışında yine en fazla 4 yıl seyrettiklerimden dolar %5 iner işte o zaman döviz al dedim kendi kendime.. Peki 13 Eylül 2018 öğlen CB konuştuğunda ki faiz artışına 1-2 saat vardı o zaman ne yaptın derseniz: O sırada 6.28 de idi ve 6.53 e çıktı. Param olsa idi 6.53 den satacaktım ve 6.10 dan alacaktım ki bunu da bazılarına ifade ettim hatta daha önce de en azından parası olanlara hedge edin dedim yani madem faiz kararı bilinmiyor ama bu arada biraz olsun kar etmek istiyorsun ama risk etmek istemiyorsan dövizin yarısını boz demişimdir. Bunları konuşmak bile üzüntü verici ama vatandaş ne yapsın elindeki 3 kuruşu korumak istiyor..
Ülke ekonomisi bir çok alanda yanlış yönetimle bu durumda olmasa inanın dolar bu durumlarda olmaz olamaz. Bizim halk olarak ne işimiz var dolarla. Biz ihracat yapmak için ürettiğimiz malın yapılmasında ithal ara mallara çok bağımlıyız. 3 dolara malı ithal edip işleyip 4 dolara satıyoruz ve bununla övünüyoruz. Hedef ithal malların da ülkede üretilmesi. Bununla bitiyor mu bitmiyor. Bu uzun sürecek bir yol. Ama samandan, mercimeğe hatta kağıda her şey ithal. Nerede bunu üretenler ve fabrikalar. Hepsi satıldı ya da ithalatla öldürüldü.
Yandaş gazeteler milleti oyalamak ve dikkatleri başka tarafa çekmek için ver mehteri savunma sanayisi haberlerini dayayıp şunlar bizim yeni silahlarımız vs vs. O konularda da iyiyim merak etmesinler bir ara o silah sistemleri ile ilgili de harika yazı yazabilirim. (Çafrad) Galyum-nitrat teknolojisi ne işe yarar ve o teknolojiye nasıl ulaşıldı daha önceden neden ulaşılamadıya cevap bile veremez bunlar. Bu projelerin ne zaman başlatıldığını da hiç sorgulamazlar çünkü işlerine gelmez. Bu kişiler olmasa iPhone bile bulunamayacaktı hakikaten ! Amerikalılar bunları beklemişler. Bugün şu an ki eğitimle mezun olanlar bu tür teknolojileri sıfırdan yapamazlar maalesef. Yapanlar eski dedikleri eğitimden gelenler ve 1974 den bugüne zamanla gelmiş bilgi birikimini ve kapasiteyi (know-how) kullanarak bu tecrübelilerin yanında ancak bir şeyler yapanlardır. Esas sorgulamayı burada yapmamız lazım ama neyse şimdi bırakayım bunu tadında. Ülkemize en fazla zararı bunlar verdi ve vermeye devam ediyorlar.
OVP dediğiniz sihirli değnek değil. Neyi yapacaklarının bir niyeti ve programı. Bugunden yarına hemen etkisi görülmez . Ödenmesi gereken mart ayına kadar 180 milyar dolar borç ve cari açıkla toplam 230 milyar dolar. Bu dönemde yapılacak tek şey bu borcu yeni bir borç bularak yeniden başlatmak ve zaman kazanmak. Bu seyahatlerin tüm nedeni bu. Yani yeni krizleri birkaç yıl sonraya ötelemek. ( Bir de ülkeyi bitirecek başka bir hamle var ki onu yazmaya elim varmıyor ben de kalsın. Olay 1958 de Menderes hukumetinin borçları ödeyemiyorum moratoryumuna gider mi bilemem. Gitmemesi için işte bu parantezin ilk cümlesinde tahmin ettiğim aksiyonu yapma ihtimalleri var.)
Peki o sürede biz ne olacağız yani halk. FED faiz artışı zamanları ve Trump politikaları, ABD-Türkiye ve Avrupa-Türkiye ilişkileri , İdlib-suriye,Türk-Rus-Suriye ilişkileri, 5 Kasım 2018 (İran olayı) , ticaret savaşlarını ve kısa-orta vadede hem bu faiz artışının ve faiz artışı olsun olmasın doların yükselmesinin (TL nin değersizleşmesi aslında ) ekonomiye vereceği hasarı ve etkilerini de iyi izleyin.. Ona göre ekonominizi düzenleyin.
Faiz konusuna hiç girmiyorum ama ne getirip ne götürdüğü açıkça ortada ve o A4 kağıdında da bunları madde madde net yazdım..
Beyin herkeste vardır ama bilgi ve akıl her şeydir.. Kullanmayı bileceksin. Teşhisi iyi koyarsan tedaviyi yaparsın. Ne yapsan olmuyorsa yeldeğirmenlerine saldırmak yerine hiç olmazsa başa hatta fabrika ayarlarına dön ortak akılla teşhisi doğru koy tedaviyi de ona göre yap.
Not: MB Net rezervi 25 Milyar dolar kadar. Yani kurşunumuz bile yok. Politika faizi yani haftalık repo faizi %24 e geldi. Daha önce görünür %17.75 ama fonlama penceresinde %19.75 idi. O sıralarda döviz artışına günlük faiz %28 in bile üstüne çıkarak cevap veriyordu MB. Bu demektir ki olağanüstü anlarda bugün için %33-35 e kadar günlük faiz ile müdahale edebilecektir MB. Olay buraya gelirse o zaman geçen ay olduğu gibi bankalar acaba mevduat için yıllık faizlerinde bu seviyelere çıkar mı diye düşünmeden edemiyor insan. Bu A4 kağıdında yazdığım gibi faiz etkisini kur üzerinde çabuk gösterir ama mevduat faizlerinin vb artması daha yavaş ama piyasayı resesyona ve iflaslara götürecek etkiyi kesin yaratır. Zaten iflasla ilgili kanunların hemen çıkarıldığını görmektesiniz. Bankalar bu kadar faizi karşılamak için kredi faizlerinde çok yükseklere çıkmalı ki bu da öldürücü etki yapar. Kim alır ki kredi. Yeterince verdiği faizi karşılayamayan banka ne yapacak bu durumda. Ben mevduata faiz veremiyorum diyebilir mi?
Son söz: Vahşi hayvanlarla karşılaştığınızda silahınız yoksa kendinizi büyük gösterin belki kurtulursunuz !
